تا جايي كه آمارهاي رسمي نشان ميدهد در كمتر از 3دهه اخير خانوارهاي داراي يك فرزند، 6برابر شده است.
در سال 1365 حدود يكميليون و 330هزار خانوار تكفرزند در كشور وجود داشت اما در سال 1390 (آخرين سرشماري نفوس و مسكن) اين تعداد به 6ميليون و 46هزار عدد رسيده است.
اگرچه شيوع پديده تكفرزندي مانند هر مساله اجتماعي ديگر معلول شرايط اجتنابناپذير مراحل رشد و توسعه است اما متخصصان و سياستگذاران جمعيتي، اقتصادي و حتي امنيتي بر اين باورند كه دامنه عوارض اين پديده بسيار وسيع است.
بههرحال براي برنامهريزيهاي اقتصادي هر كشوري ميتواند نگرانكننده باشد. همچنانكه كشورهاي اروپايي نيز بهشكل فراگيري امروزه با اين پديده مواجهند و براي پوشش آن از سياستهايي همچون مهاجرپذيري استفاده ميكنند.
بههرحال در جوامع مدرن در مقايسه با جوامع ستني، فردگرايي رونق پيدا كرده و ميزان فرزندآوري افراد بهطور مستقيم يا غيرمستقيم متاثر از ارزشهاي فردگرايي است.
بهنظر ميرسد خانوارهاي نسل جديد تمايل ندارند اهداف و ارزشهاي اقتصادي و اجتماعي خود را فداي فرزندآوري كنند.
نگاهي به آمارها و ارقام رسمي هم مويد همين مطلب است. مقايسه نتايج شهري و روستايي در اين رابطه نشان ميدهد، زنان ساكن در نقاط روستايي كمتر دچار تكفرزندي شده يا آن را انتخاب ميكنند. بهطوريكه طبق آخرين آمارها 28.5درصد از تعداد كل خانوارهاي ايراني داراي يك فرزند هستند كه از اين ميان نزديك به 40درصد آن در شهرها زندگي ميكنند و تنها 25.8درصد از خانوارهاي روستايي داشتن يك فرزند را انتخاب كردهاند.
مازندران صدرنشين تك فرزندي
رابطه همبستگي معنادار مدرنشدن و تكفرزندي را در ميان استانها هم ميتوان ديد؛ بهطوريكه طي سالهاي 85 تا 90 در تمام استانهاي كشور نسبت تعداد خانوارهاي تكفرزند به كل خانوارها در حال افزايش بوده ولي اين افزايش در استانهاي شمالي كشور (گيلان، مازندران و گلستان) بيشتر از ساير مناطق كشور و در استانهاي سيستانوبلوچستان و كهگيلويهوبويراحمد كمتر از ساير استانهاست.
استان مازندران كه در سال 1385، 28.1درصد خانوارهاي شهري آن داراي يك فرزند بودهاند در سال 90 بالاترين نسبت تعداد خانوارهاي تكفرزند را با عدد 60.5درصد ثبت كرده است. استانهاي گيلان و گلستان هم بعد از استان مازندران با 56.2 و 54.2درصد بيشترين خانوارهاي تكفرزند كشور را در خود جاي دادهاند.
اين درحالي است كه استان تهران به عنوان پايتخت كشور 32.4درصد از خانوارهاي آن داراي يك فرزند هستند كه ميتواند به پراكندگي جمعيت و نرخ بيكاري بالاي آن (7.6درصد در پاييز 94) مرتبط باشد. اما تمايل به داشتن يك فرزند فقط به سطح مدرنشدن و وضعيت رفاهي بازنميگردد بلكه تحصيلات هم متغير بسيار تاثيرگذاري بر آن است. نتايج آخرين سرشماريها نشان ميدهد، بهطور نسبي با افزايش سطح تحصيلات زنان امكان بروز پديده تكفرزندي در بين آنها افزايش مييابد.
همانطور كه نسبت تكفرزندي در بين زنان با تحصيلات ابتدايي 6.1درصد، در بين زنان با تحصيلات متوسطه و پيشدانشگاهي 12.9درصد، در بين زنان با تحصيلات فوق ديپلم و ليسانس 21.7درصد و در بين زنان با تحصيلات فوق ليسانس به بالا 28.6درصد است.